Bakteryjne zapalenie pochwy

Bakteryjne zapalenie pochwy – co to jest i dlaczego występuje?

Bakteryjne zapalenie pochwy (waginoza bakteryjna) to zaburzenie równowagi flory bakteryjnej pochwy. W zdrowej pochwie dominują pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus spp.), które produkują kwas mlekowy i wodę utlenioną, utrzymując niskie, kwaśne pH i chroniąc przed infekcjami. W bakteryjnej infekcji pochwy dochodzi do obniżenia liczby Lactobacillus, a wzrostu liczebności bakterii beztlenowych (np. Gardnerella vaginalis, Prevotella, Mobiluncus). Zmiana składu mikroflory powoduje wzrost pH pochwy powyżej fizjologicznego poziomu (zwykle >4,5) oraz rozwój charakterystycznych objawów infekcji. Bakteryjna waginoza jest najczęstszą formą zapalenia pochwy u kobiet – dotyka aktywne seksualnie kobiety w różnym wieku, zwłaszcza w wieku rozrodczym.

Warto podkreślić, że bakteryjne zapalenie pochwy nie jest chorobą przenoszoną drogą płciową w tradycyjnym rozumieniu. Jest raczej wynikiem dysbiozy – zaburzenia naturalnej mikroflory. Jednak wiele czynników może tę równowagę zachwiać (szczegóły poniżej). Nieleczona infekcja bakteryjna może prowadzić do nawracających dolegliwości i powikłań (m.in. infekcje narządów miednicy, zwiększone ryzyko poronienia czy przedwczesnego porodu u kobiet ciężarnych). Dlatego istotne jest jak najszybsze postawienie diagnozy i podjęcie właściwego leczenia.

Znaczenie mikroflory pochwy

Zdrowa mikroflora pochwy pełni funkcję ochronną. Pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus) stanowią aż około 90–95% całkowitej flory pochwy u zdrowych kobiet. Są one „stróżami” pochwy – wytwarzają kwas mlekowy, który nadaje wydzielinie kwaśny odczyn (pH 3,8–4,5). Kwaśne pH pochwy skutecznie hamuje rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych. Dodatkowo niektóre szczepy Lactobacillus produkują nadtlenek wodoru (H₂O₂), co dodatkowo zabezpiecza przed bakteriami i grzybami.

Gdy prawidłowa mikrobiota zostanie zaburzona (np. na skutek antybiotykoterapii, zmian hormonalnych lub nieodpowiedniej higieny), rośnie ryzyko infekcji intymnych. Ubytek pałeczek kwasu mlekowego powoduje wzrost pH pochwy, co sprzyja namnażaniu bakterii beztlenowych takich jak Gardnerella vaginalis, Prevotella, Mycoplasma czy Mobiluncus. Te bakterie wytwarzają substancje zapachowe (np. aminy) oraz enzymy, które nasilają podrażnienie śluzówki, co daje charakterystyczne objawy BV.

Probiotyki ginekologiczne mogą pomóc przywrócić i utrzymać prawidłową florę pochwy. Zawierają wyselekcjonowane szczepy bakterii Lactobacillus (doustne lub dopochwowe), które kolonizują pochwę i „odbudowują” korzystną mikrobiotę. Regularne stosowanie probiotyków po terapii antybiotykowej może skrócić czas remisji i ograniczyć ryzyko nawrotu infekcji intymnych.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Bakteryjne zapalenie pochwy wywołuje wiele czynników zaburzających mikroflorę pochwy. Do najważniejszych należą:

• Stosowanie antybiotyków: zarówno krótko- jak i długotrwała antybiotykoterapia (np. doustnie na infekcje innego rodzaju) niszczy fizjologiczną florę pochwy i zwiększa ryzyko BV.

• Czynniki hormonalne: zmiany hormonalne w ciąży, menopauzie czy przy stosowaniu hormonów (np. doustnych środków antykoncepcyjnych) mogą wpływać na odczyn pochwy i skład mikroflory.

• Intymne zwyczaje i higiena: niestosowanie prezerwatyw podczas współżycia zwiększa przenoszenie bakterii z okolic odbytu do pochwy. Inwazyjne zabiegi ginekologiczne (irygacja pochwy, tamponowanie, pływanie w basenie/jacuzzi, korzystanie z solarium czy sauny) mogą zmieniać pH i mechaniczne zaburzać środowisko pochwy. Nadmierna lub niewłaściwa higiena (np. płukanki pochwy lub perfumowane mydła) także zaburza mikrobiotę.

• Czynniki behawioralne i immunologiczne: częsta zmiana partnerów płciowych, wysoka aktywność seksualna czy obniżona odporność organizmu sprzyjają przetransportowaniu różnych bakterii i ich namnażaniu w pochwie. Palenie papierosów, stres czy niewłaściwa dieta również mogą zwiększać podatność na infekcje intymne.

Warto podkreślić, że większość kobiet doświadcza co najmniej jednego epizodu BV w życiu. Szacuje się, że u 20–60% kobiet w wieku reprodukcyjnym wystąpiła przynajmniej raz bakteryjna infekcja pochwy. Choć nawrót BV nie jest rzadkością, unikanie powyższych czynników ryzyka oraz dbanie o mikroflorę pochwy może pomóc w zapobieganiu nawrotom.

Objawy bakteryjnego zapalenia pochwy

Pierwszym sygnałem infekcji bakteryjnej pochwy jest zwykle zmiana charakteru wydzieliny i towarzyszące jej dolegliwości. Typowe objawy BV to:

• Niezwykły zapach upławów: wyraźnie nieprzyjemny, zwykle określany jako „rybi” (amoniakowy). Zapach ten nasila się często po stosunku.

• Zmiana koloru i konsystencji wydzieliny: pojawiają się obfite, wodniste upławy o szarawym, białawym lub żółtawym zabarwieniu. W przeciwieństwie do śluzu fizjologicznego, nie są one przejrzyste i mają „kremową” konsystencję.

• Świąd i pieczenie pochwy: infekcji mogą towarzyszyć swędzenie, pieczenie oraz zaczerwienienie okolic sromu. Wiele kobiet skarży się też na dyskomfort czy ból podczas współżycia oraz pieczenie przy oddawaniu moczu.

• Ból podbrzusza: niektóre pacjentki odczuwają tępe bóle w podbrzuszu lub dyskomfort w dole brzucha.

Ważne: około połowy przypadków bakteryjnej waginozy przebiega bezobjawowo. Brak objawów nie oznacza jednak, że infekcja nie wymaga leczenia – objawy mogą się pojawić później, a nieleczona infekcja często nawraca. Z tego powodu każdą nieprawidłową wydzielinę oraz dyskomfort należy skonsultować z lekarzem ginekologiem.

Diagnostyka i rozpoznanie

Prawidłowe rozpoznanie BV wymaga wizyty u ginekologa. Lekarz przeprowadzi badanie ginekologiczne (ogląd pochwy i szyjki macicy) oraz wykona odpowiednie testy. Podstawowym testem diagnostycznym jest ocena wydzieliny z pochwy. Można wykonać:

1. Badanie mikroskopowe (test KOH): pod mikroskopem ocenia się pobraną wydzielinę. Obecność tzw. komórek jeżowych (komórki nabłonka pokryte bakteriami) oraz dodatni test z wodorotlenkiem potasu (silny, charakterystyczny zapach rybny po dodaniu KOH) wskazują na waginozę bakteryjną.

2. Pomiar pH pochwy: w zdrowej pochwie pH mieści się w przedziale ok. 3,8–4,5. W przypadku BV pH wzrasta zazwyczaj powyżej 4,5.

3. Posiew mikrobiologiczny (opcjonalnie): w razie wątpliwości można wykonać posiew wydzieliny z antybiogramem. Pozwala on dokładnie określić rodzaj bakterii oraz ich wrażliwość na antybiotyki, co jest przydatne zwłaszcza w nawracających lub opornych infekcjach.

Tylko połączenie badania ginekologicznego z testem mikrobiologicznym pozwala na pewne rozpoznanie. Czasami bakteryjna waginoza występuje razem z grzybicą lub inną infekcją, więc ginekolog wyklucza także inne przyczyny dolegliwości (np. grzybicę pochwy).

Leczenie bakteryjnego zapalenia pochwy

Bakteryjne zapalenie pochwy należy leczyć antybiotykami (ogólnymi lub miejscowymi), ponieważ infekcja samoistnie rzadko ustępuje. Podstawowe metody farmakoterapii to:

• Antybiotyki doustne: pierwszym wyborem jest metronidazol – zwykle w dawce 500 mg dwa razy dziennie przez 7 dni lub jednorazowo 2 g. Alternatywnie stosuje się klindamycynę doustnie (np. 300 mg dwa razy na dobę).

• Antybiotyki dopochwowe: w leczeniu miejscowym często używa się metronidazol w żelu/żelach dopochwowych lub klindamycyny w kremie dopochwowym (zwykle na 7 dni). Leczenie dopochwowe działa miejscowo na bakterię, jednocześnie szybciej odbudowuje prawidłową florę.

Uwaga: Lek może przepisać wyłącznie lekarz po konsultacji. Ważne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń dotyczących dawkowania i czasu leczenia. Nie wolno przerywać kuracji przedwcześnie, nawet jeśli objawy ustąpią – krótka kuracja może prowadzić do nawrotu infekcji. Po zakończeniu antybiotykoterapii warto wykonać kontrolne badanie wydzieliny (posiew), aby upewnić się o całkowitym wyleczeniu.

Wsparcie leczenia: Oprócz antybiotyków lekarz może zalecić preparaty wspomagające odbudowę mikroflory. Należą do nich globulki dopochwowe lub żele zawierające pałeczki kwasu mlekowego (np. Lactobacillus) oraz preparaty nawilżające błonę śluzową pochwy. Te wyroby medyczne pomagają skrócić czas regeneracji prawidłowej flory i łagodzą objawy świądu czy pieczenia. W przypadku partnerów seksualnych leczenie zwykle nie jest konieczne (BV nie jest formalnie chorobą przenoszoną), choć przy nawracających infekcjach oboje partnerów można zdezynfekować (higiena, mycie rąk, pościeli itp.).

Konsultacja lekarska online i e‑recepta

Współczesna telemedycyna umożliwia szybką konsultację ginekologiczną przez internet. E‑wizyty u ginekologa pozwalają uzyskać poradę, omówić wyniki badań, a także wystawić e‑receptę na leki (np. antybiotyki) – bez konieczności wychodzenia z domu. Teleporada jest równie bezpieczna i legalna jak wizyta stacjonarna, jeśli przeprowadza ją certyfikowana placówka medyczna. Dzięki internetowej konsultacji pacjentka może wypełnić formularz medyczny z opisem objawów i wysłać wcześniejsze wyniki, a lekarz – po przeprowadzeniu wywiadu przez telefon lub wideorozmowę – zdecydować o dalszym postępowaniu.

W czasie konsultacji online można opisać objawy infekcji intymnej (np. charakter upławów, świąd, ból). Lekarz na podstawie wywiadu zdecyduje, czy wystawienie e‑recepty będzie bezpieczne. E‑recepta to kod czterocyfrowy lub kod kreskowy, który po konsultacji otrzymuje pacjent SMS-em lub mailowo. Receptę można zrealizować w dowolnej aptece, podając uzyskany kod i swój PESEL. Konsultacja przez internet jest zazwyczaj krótsza i tańsza niż stacjonarna, a co najważniejsze – zapewnia szybki dostęp do leczenia, gdy pojawią się pierwsze objawy BV.

Profilaktyka bakteryjnego zapalenia pochwy

Aby zmniejszyć ryzyko nawrotu infekcji, warto dbać o prawidłową florę pochwy i unikać czynników sprzyjających BV. Oto zalecenia profilaktyczne:

• Higiena intymna: myj okolicę pochwy łagodnymi, bezzapachowymi środkami przeznaczonymi do pielęgnacji intymnej o odpowiednim, lekko kwaśnym pH. Unikaj mydeł, płukanek i irygacji pochwy, które mogą zaburzać naturalną florę. Zawsze po kąpieli lub pływaniu w basenie osuszaj dokładnie okolice intymne.

• Odpowiednia bielizna: noszenie przewiewnej, bawełnianej bielizny zmniejsza wilgotność w okolicy pochwy i ogranicza rozwój bakterii. Podczas miesiączki często zmieniaj podpaski lub tampony – zmoczony tampon nie sprzyja mikroflorze pochwy.

• Bezpieczna aktywność seksualna: stosuj prezerwatywę podczas współżycia, aby ograniczyć przenoszenie bakterii z partnera. Jeśli zmieniasz partnerów, zwiększa się ryzyko BV, dlatego profilaktyczne stosowanie prezerwatyw jest istotne.

• Dbaj o mikroflorę pochwy: rozważ stosowanie probiotyków dopochwowych lub doustnych zawierających Lactobacillus. Regularne zażywanie probiotyków ginekologicznych pomaga utrzymać kwaśne pH pochwy i chroni przed nadmiernym rozrostem bakterii patogennych.

• Ogranicz antybiotykoterapię: antybiotyki stosuj tylko wtedy, gdy są naprawdę potrzebne. Jeśli przyjmujesz antybiotyk, warto skonsultować z lekarzem jednoczesne zastosowanie probiotyku (doustnego), aby ochronić mikroflorę pochwy.

Stosowanie się do tych zasad oraz przestrzeganie zaleceń lekarskich podczas leczenia pozwala na znaczne ograniczenie nawrotów infekcji.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

1. Jak rozpoznać bakteryjne zapalenie pochwy? Typowe objawy to nietypowe upławy: wodniste lub kremowo-szare, o rybim zapachu. Towarzyszą im zwykle świąd, pieczenie i podrażnienie sromu. Objawy nasilają się stopniowo. Jednak u około 50% kobiet infekcja może przebiegać bez żadnych dolegliwości. Dlatego każdą zmianę wydzieliny należy skonsultować z lekarzem.

2. Czy bakteryjne zapalenie pochwy może przypominać grzybicę? Tak, objawy obu infekcji czasem się pokrywają (np. świąd czy pieczenie). Jednak występują między nimi różnice w wydzielinie: w BV wydzielina jest zwykle wodnista, szara lub biała o silnym, rybim zapachu, natomiast w grzybicy pochwy upławy mają charakter gęstego, białego, „serowatego” śluzu, najczęściej bez specyficznego zapachu. Ostateczne rozróżnienie zapewnia badanie ginekologiczne i ewentualne testy laboratoryjne – dlatego nie należy samodzielnie diagnozować na podstawie objawów.

3. Czy bakteryjne zapalenie pochwy można wyleczyć bez antybiotyku? Leczenie BV wyłącznie domowymi sposobami zazwyczaj nie przynosi trwałych rezultatów. Antybiotyki są zazwyczaj konieczne, aby usunąć przyczynę infekcji. Poza tym antybiotykoterapia powinna być zalecona przez lekarza. Preparaty wspomagające (takie jak probiotyki dopochwowe) mogą pomóc w złagodzeniu objawów i odbudowie flory, ale same nie zastąpią kuracji.

4. Czy mogę uzyskać receptę na lek na bakteryjne zapalenie pochwy przez internet? Tak. Jeśli masz charakterystyczne objawy BV, możesz umówić się na teleporadę u ginekologa online. Wiele legalnie działających serwisów telemedycznych umożliwia konsultację i wystawienie e‑recepty po krótkim wywiadzie medycznym. Lekarz oceni Twoje objawy (poprzez formularz, rozmowę telefoniczną lub wideorozmowę) i jeśli będzie to bezpieczne, wypisze e‑receptę na odpowiedni antybiotyk (np. metronidazol). E‑recepta zostanie przesłana SMS-em lub e-mailem i można ją zrealizować w każdej aptece, podając czterocyfrowy kod i PESEL.

5. Jak zapobiegać nawrotom BV? Po zakończeniu leczenia przestrzegaj zasad higieny intymnej i dbaj o mikroflorę pochwy (patrz sekcja Profilaktyka). Unikaj czynników ryzyka (np. niepraktykowania irygacji, noszenia mokrej bielizny, zbędnej antybiotykoterapii). Czasem korzystne jest przyjmowanie probiotyków Lactobacillus doustnie lub dopochwowo, by utrzymać zdrową florę pochwy. Jeżeli infekcje nawracają bardzo często (kilkukrotnie w roku), warto ponownie skonsultować się z ginekologiem – być może potrzebna będzie kontrola po leczeniu lub inny schemat terapii.

6. Czy infekcje intymne mogą mieć poważne powikłania? Nieleczone BV może sprzyjać rozwojowi innych powikłań. Zwiększa ryzyko zapalenia narządów miednicy mniejszej oraz ułatwia zakażenia innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową (np. HIV). U kobiet w ciąży bakteryjna infekcja pochwy wiąże się z większym prawdopodobieństwem powikłań ciążowych (przedwczesne pęknięcie błon płodowych, poród przedwczesny). Dlatego każde podejrzenie BV powinno być dokładnie zbadane i leczone przez specjalistę.

Podsumowanie: Bakteryjne zapalenie pochwy to częsta, ale w pełni wyleczalna infekcja intymna. Kluczem do sukcesu jest szybkie rozpoznanie (nawet online) i pełna kuracja antybiotykowa przepisana przez lekarza. Dzięki telemedycynie e‑receptę na lek przeciwdrobnoustrojowy (np. metronidazol dopochwowy lub doustny) można otrzymać bez wychodzenia z domu. Po zakończeniu leczenia ważne jest przestrzeganie zaleceń profilaktycznych – higieny, noszenie przewiewnej bielizny oraz ewentualnie stosowanie probiotyków, co pozwoli utrzymać zdrową mikroflorę pochwy i ograniczyć ryzyko nawrotu infekcji.