Atopowe zapalenie skóry (egzema)

Atopowe zapalenie skóry (AZS)

Atopowe zapalenie skóry (AZS, egzema atopowa) to przewlekła, nawrotowa choroba zapalna skóry, najczęściej o początku we wczesnym dzieciństwie. Jej istotą jest uszkodzenie bariery skórnej – zwłaszcza niedobór białek takich jak filagryna – oraz nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na czynniki środowiskowe i alergeny. Skóra staje się wyjątkowo sucha, zaczerwieniona i podatna na świąd; wypryski (rumieniowo-zapalne zmiany) pojawiają się typowo w fałdach łokciowych, kolanowych, na twarzy i szyi. AZS u dzieci i dorosłych to schorzenie bardzo powszechne – choruje na nie ok. 15–25% dzieci (w Polsce ok. 5–9% dzieci) i 2–8% dorosłych.

Przyczyny AZS nie są w pełni wyjaśnione, ale duże znaczenie mają predyspozycje genetyczne (atopowa diateza) oraz czynniki środowiskowe. U wielu chorych stwierdza się mutacje genów odpowiedzialnych za budowę skóry, a także skłonność do reakcji alergicznych (np. podwyższony poziom IgE) Nadmierna reakcja układu immunologicznego – zwłaszcza ukierunkowana na tzw. cytokiny typu 2 (IL-4, IL-13) – prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego skóry. Upośledzona bariera skórna powoduje nadmierną utratę wody i łatwiejsze przenikanie alergenów i patogenów, co z kolei zaostrza stan zapalny.

Objawy AZS u dzieci i dorosłych

Głównym objawem AZS jest intensywny świąd skóry, który zwykle nasila się wieczorem i w nocy. Świąd prowokuje drapanie, co powoduje kolejny stan zapalny i pogrubienie skóry. W początkowej fazie wypryski atopowe mają postać zaczerwienień, grudek, pęcherzyków i sączących nadżerek. Wraz z wiekiem obraz zmian ewoluuje:

• Okres niemowlęcy (do ~2 lat): zmiany mają charakter ostrego stanu zapalnego – jest dużo sączących grudek na rumieniowym podłożu. Lokalizują się głównie na twarzy (policzki, czoło), wyciągowych częściach kończyn i owłosionej skórze głowy. Włoski mogą być cienkie i łamliwe. Świąd powoduje przeczosy (nadżerki, strupy) wskutek drapania. W ciężkiej postaci choroba może objąć aż 90% ciała (erytrodermia).

• Okres dziecięcy (2–12 lat): wypryski zwykle pojawiają się lub utrzymują w tych samych lokalizacjach co wcześniej, ale typowe stają się zmiany w zgięciach – podkolanowych i łokciowych, na nadgarstkach, grzbietach rąk i stóp, szyi oraz częściowo na twarzy (okołopowiekowo, przy ustach). Dominują symetryczne grudki, przeczosy (linie zeskrobań), pogrubiony i ciemny naskórek przypominający korę drzewa. Często towarzyszy temu silny świąd i wtórne infekcje bakteryjne.

• Okres młodzieńczy i dorosły (>12 lat): zmiany skórne nadal są symetryczne i zajmują przede wszystkim fałdy łokciowe, kolanowe, okolice szyi i karku, powieki, okolice ust oraz grzbiety rąk i stóp. Obraz kliniczny charakteryzuje się wyraźną lichenifikacją (pogrubieniem skóry), bardzo suchą powierzchnią i intensywnym świądem. Przeczosy, nadżerki i strupy wynikają ze stałego drapania. Nierzadko występują również nawrotowe infekcje skórne (bakteryjne, wirusowe, grzybicze).

Podsumowując, w każdym wieku objawem kluczowym jest uporczywy świąd, a z wyglądu zmiany AZS są wypryskowe i różnią się lokalizacją w zależności od wieku. Świąd i suchość skóry mogą także występować u seniorów z AZS (choroba może utrzymywać się całe życie), chociaż u osób starszych zmiany bywają mniej wysiękowe, a bardziej przewlekłe i zliszajowaciałe.

Czynniki wywołujące i zaostrzające AZS

Atopowe zapalenie skóry może nasilać wiele czynników drażniących i alergicznych. Wśród najczęściej wymienianych są:

• Alergeny: pokarmowe (np. jaja, mleko, orzechy, ryby, pszenica, soja – zwłaszcza u małych dzieci) lub wziewne (pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt). U wielu pacjentów stwierdza się uczulenie na alergeny (podejrzewa się je w przebiegu co najmniej 50–90% przypadków). Kontakt z takimi substancjami może wywołać zaostrzenie wyprysku atopowego.

• Czynniki drażniące fizycznie: mechaniczne podrażnienia (szorstka odzież z wełny lub sztucznych materiałów), długie lub gorące kąpiele, nadmierne wysuszenie skóry poprzez zbyt częste mycie, detergenty, mydła o zasadowym pH czy substancje chemiczne (np. środki czystości, formaldehyd w ubraniach). Noszenie obcisłej odzieży lub wełnianych swetrów obok skóry może znacząco pogorszyć stan wyprysków.

• Warunki klimatyczne i środowiskowe: skrajne temperatury (silny mróz lub upał), duże wahania wilgotności (np. bardzo suche powietrze w pomieszczeniu), intensywne pocenie się (np. wysiłek fizyczny) oraz zanieczyszczenie powietrza – wszystko to może prowokować nawroty zmian skórnych.

• Czynniki psychologiczne i inne: stres emocjonalny i przemęczenie często zaostrzają objawy AZS. Badania wskazują też, że nadwaga i otyłość mogą nasilać stan zapalny skóry. Ponadto palenie tytoniu (u pacjenta lub bierne narażenie) oraz używki (np. alkohol) mogą pogarszać przebieg choroby.

Podsumowując: leczenie AZS obejmuje także unikanie czynników wyzwalających. Do podstawowych zaleceń należą ograniczenie kontaktu z alergenami potwierdzonymi w testach alergicznych, oszczędne mycie się w letniej wodzie (5–10 minut), używanie delikatnych, nawilżających środków do kąpieli zamiast mydła, noszenie przewiewnych ubrań (np. bawełnianych) i unikanie bezpośredniego przegrzewania czy zmarznięcia skóry.

Diagnostyka i różnicowanie

Rozpoznanie AZS opiera się przede wszystkim na badaniu klinicznym. Lekarz stawia diagnozę na podstawie charakterystycznych zmian skórnych (lokalizacja zależy od wieku), uporczywego świądu oraz przewlekłego przebiegu choroby. Ważnym elementem jest też wywiad rodzinny – atopicyzm (astma, alergiczny nieżyt nosa, pokrzywka, alergie pokarmowe) u rodziców lub rodzeństwa wspiera rozpoznanie.

Ze względu na brak swoistego testu laboratoryjnego, rozpoznanie AZS często wymaga wykluczenia innych dermatoz. Różnicowanie obejmuje przede wszystkim:

• Wyprysk kontaktowy (kontaktowe zapalenie skóry) – często łatwo je pomylić z AZS. Różnica polega m.in. na tym, że w wyprysku kontaktowym zmiany występują ściśle po kontakcie ze szkodliwą substancją (np. metal, kosmetyk, środek czystości). Badanie często wygląda podobnie (zaczerwienienie, pęcherzyki, świąd), dlatego niekiedy wykonuje się testy płatkowe w celu odróżnienia tych stanów.

• Łojotokowe zapalenie skóry i zapalenie potnicowe (dyshidrosis) – mają inny wzorzec zmian (łuszczące zmiany na skórze owłosionej głowy, brwi, mostka lub liczne pęcherzyki na dłoniach/stopy), ale mogą również swędzieć.

• Łuszczyca skóry – w AZS mogą pojawić się łuszczące się blaszki, podobnie jak w łuszczycy, jednak w łuszczycy brakuje intensywnego świądu typowego dla AZS, a zmiany mają charakter dobrze odgraniczonych, srebrzystych łusek.

• Grzybice skóry – mogą powodować zaczerwienienie i łuszczenie (np. grzybica pachwin, dłoni), ale zwykle różnią się zasięgiem (ogniska grzybicze są często okrągłe z centralnym przejaśnieniem).

• Świerzb – u małych dzieci swędzące grudki czy pęcherzyki na dłoniach i stopach mogą sugerować świerzb, zwłaszcza jeśli występują gęsto na palcach. Wątpliwości rozwiewają badania skórne czy oskrobiną w kierunku pasożyta.

Często wykonuje się też badania uzupełniające: morfologię krwi (może ujawnić eozynofilię) i poziom IgE (podwyższony u większości chorych). W razie podejrzenia alergii przeprowadza się testy skórne (np. punktowe z alergenami wziewnymi/pokarmowymi) oraz czasem testy prowokacyjne. Ostatecznie w trudnych przypadkach można pobrać biopsję skóry – badanie histopatologiczne nie daje swoistych zmian dla AZS, ale wyklucza inne choroby (np. łuszczycę czy choroby pęcherzowe).

Leczenie miejscowe

Leczenie miejscowe stanowi fundament terapii AZS. Zwykle obejmuje intensywną pielęgnację skóry (emolienty) oraz leki przeciwzapalne miejscowo.

• Emolienty (preparaty natłuszczające i nawilżające): to podstawowe środki leczenia AZS. Należy stosować je codziennie, wielokrotnie w ciągu dnia – zwykle kilka razy dziennie w obfitej ilości. Dzieciom zaleca się ok. 200 g preparatu tygodniowo, a dorosłym 500 g tygodniowo. Emolienty mają za zadanie odbudować barierę naskórka i zmniejszyć suchość; po kąpieli powinny być nakładane do 3 minut od osuszenia skóry, aby zatrzymać wodę w naskórku. Nawilżanie i natłuszczanie skóry zmniejsza częstość nawrotów i ogranicza potrzebę stosowania sterydów. Ważne, by kosmetyki do AZS nie zawierały substancji zapachowych, konserwantów czy lanoliny, za to bogate były w humektanty (np. glicerynę, mocznik) i substancje okluzyjne (np. wazelinę, parafinę).

• Miejscowe glikokortykosteroidy (steroidy): to najskuteczniejsze leki przeciwzapalne w terapii AZS. Działają silnie przeciwzapalnie, przeciwświądowo i przeciwalergicznie poprzez hamowanie mediatorów zapalenia. Występują w różnych postaciach (maści, kremy, emulsje, pianki) i o zróżnicowanej mocy (od łagodnych do bardzo silnych). Używa się ich zazwyczaj na zmiany zapalne „w zaostrzeniu”, często przed snem lub 20 minut po zastosowaniu emolientu. Ze względu na ryzyko działań niepożądanych (zwyrodnienie skóry, ścieńczenie naskórka, teleangiektazje, przebarwienia, ryzyko nadkażeń) należy stosować steroidy zgodnie z zaleceniem lekarza i unikać przewlekłego nadużywania. Zalecane jest nakładanie cienkiej warstwy steroidu tylko na zmienione miejsca, najlepiej w cyklach (np. 2–3 dni w tygodniu) przeplatanych dniami leczenia emolientami.

• Miejscowe inhibitory kalcyneuryny: leki te (takrolimus i pimekrolimus) są niesteroidowymi, immunomodulującymi preparatami przeciwzapalnymi. Blokują aktywność limfocytów T i uwalnianie cytokin prozapalnych. Ich skuteczność w AZS została udowodniona w badaniach klinicznych. Inhibitory kalcyneuryny nie powodują atrofii skóry, dlatego są alternatywą dla steroidów szczególnie na delikatne okolice twarzy, szyi i genitaliów. Obecnie pimekrolimus w kremie można stosować u dzieci powyżej 2 lat, a takrolimus (0,03%) – od 2. roku życia (10 mg) oraz w mocniejszej (0,1%) – u osób od 16 lat. Zwykle aplikuje się je 2 razy dziennie do ustąpienia zaostrzenia, a następnie raz dziennie w fazie podtrzymującej. Preparaty te są dobrze tolerowane i bezpieczne przy dłuższym stosowaniu.

• Leki przeciwhistaminowe (p/hist): podaje się je doustnie głównie w celu złagodzenia świądu i poprawy snu. Silny świąd w AZS często bywa męczący, szczególnie u dzieci. Leki z grupy antyhistaminowych dostępne są też bez recepty i mogą pomóc pacjentom w okresie zaostrzenia, choć ich skuteczność jest umiarkowana.

Ponadto często stosuje się także opatrunki nawilżające lub technikę tzw. „mokrych okładów” (wet-wrap) w ciężkich zaostrzeniach, co dodatkowo zwiększa wchłanianie leków i emolientów, ale wymaga nadzoru lekarza specjalisty.

Leczenie ogólne (systemowe) i biologiczne

W przypadkach średnio ciężkich i ciężkich zmian (szczególnie obejmujących dużą powierzchnię skóry lub opornych na leczenie miejscowe) konieczna bywa terapia systemowa. Obejmuje ona różne metody:

• Immunosupresyjne leki doustne: W pierwszej kolejności w leczeniu u dzieci i dorosłych stosuje się cyklosporynę A – lek hamujący kalcyneurynę (analogicznie do m.in. sterydów miejscowych), skutecznie modulujący aktywność limfocytów T. Cyklosporyna jest lekiem pierwszego wyboru w terapii systemowej AZS u dorosłych i dzieci, gdy leczenie miejscowe nie wystarcza. Jej zastosowanie szybko łagodzi zmiany, ale wymaga ścisłej kontroli (ciśnienie krwi, funkcja nerek) z powodu ryzyka działań niepożądanych. Inne leki immunosupresyjne to metotreksat, azatiopryna i mykofenolan mofetylu, stosowane u chorych, u których cyklosporyna okazała się nieskuteczna lub niewskazana. Czasami podaje się też krótkotrwale doustne glikokortykosteroidy w sytuacji silnego zaostrzenia – jednak ze względu na ryzyko ogólnoustrojowych powikłań staramy się ograniczać ich stosowanie (raczej w nagłych przypadkach, np. przy rozpoczynaniu leczenia biologicznego).

• Fototerapia: Różne rodzaje światła ultrafioletowego (głównie UVB o wąskim spektrum albo UVA1) mogą być skuteczne w AZS opornym na leczenie farmakologiczne. To metoda często stosowana u osób dorosłych (młodsze dzieci zwykle są leczone raczej farmakologicznie). Fototerapia działa przeciwzapalnie i immunomodulująco, ale wymaga regularnych sesji w specjalistycznym ośrodku.

• Nowoczesne terapie biologiczne: W ostatnich latach wprowadzono rewolucyjne leki biologiczne celujące w konkretne cytokiny odpowiedzialne za stan zapalny AZS. W Polsce dostępne są refundowane programowo dwa kluczowe leki: dupilumab i tralokinumab. Dupilumab to przeciwciało blokujące receptor dla IL-4 i IL-13 – głównych nośników zapalenia typu 2 – co znacząco zmniejsza przewlekły stan zapalny skóry. Tralokinumab blokuje aktywność IL-13. Leki te podaje się podskórnie co 2–4 tygodnie (zgodnie z zaleceniami), a efekty obserwuje się po kilkunastu tygodniach terapii. U większości pacjentów powodują dramatyczną poprawę wyglądu skóry i ustąpienie świądu. Są generalnie dobrze tolerowane; najczęściej wymieniane skutki uboczne to łagodne zapalenie spojówek (dupilumab) czy łagodne infekcje dróg oddechowych (tralokinumab). Terapia biologiczna jest wskazana u osób z ciężką postacią AZS, gdy inne metody (w tym leki immunosupresyjne, fototerapia) zawiodły. Według aktualnych programów lekowych dupilumab można stosować u dzieci od 6. miesiąca życia, a tralokinumab od 12. roku życia. Terapia biologiczna nie wyleczy AZS, ale dla wielu pacjentów stanowi jedyną szansę długotrwałej kontroli choroby.

Podsumowując, wybór leczenia systemowego zależy od nasilenia AZS i wieku pacjenta. W miarę poprawy stanu skóry stopniowo odstawia się leki immunosupresyjne lub zmniejsza dawki, kontynuując równolegle bezpieczniejsze środki (np. metotreksat u młodzieży ze względu na lepsze bezpieczeństwo dla nerek). W każdym przypadku wskazana jest ścisła współpraca z dermatologiem lub alergologiem.

Leki na AZS dostępne na receptę i e‑recepty dermatologiczne

Większość medykamentów stosowanych w AZS jest lekiem na receptę. Dotyczy to miejscowych sterydów i inhibitorów kalcyneuryny, silniejszych doustnych leków immunosupresyjnych, antybiotyków (przy nadkażeniach skóry) oraz leków biologicznych. Przykładowe przepisywane preparaty to np. maści z hydrokortyzonem lub betametazonem, kremy Elidel (pimekrolimus), Protopic (takrolimus), a także doustna cyklosporyna czy azatiopryna. W Polsce funkcjonuje powszechny system e-recept, czyli elektronicznych recept wystawianych w formie 4-cyfrowego kodu. E‑recepta ma taką samą moc prawną jak tradycyjny druk, jest ważna zwykle 30 dni (krócej np. na antybiotyki) i uprawnia do wykupienia przepisanych leków w każdej aptece.

Uzyskanie e-recepty na leki dermatologiczne możliwe jest również online. W ramach telemedycyny pacjent wypełnia formularz z objawami i historią choroby, a następnie konsultuje się z lekarzem (telefonicznie lub video). Po weryfikacji stanu zdrowia lekarz może wypisać e-receptę. Pacjent otrzymuje kod recepty SMS-em, który następnie podaje w aptece razem z numerem PESEL, aby wykupić lek. Usługi e-recepty online pozwalają szybko kontynuować leczenie AZS (np. w sytuacji zaostrzenia w weekend czy przed świętami), jednak zawsze decyzja o przepisaniu leku należy do lekarza i zależy od stanu zdrowia pacjenta.

Styl życia, profilaktyka, dieta i pielęgnacja

Choć nie ma „cudownej diety” leczącej AZS, zdrowy styl życia i odpowiednia pielęgnacja skóry wspomagają kontrolę choroby. Do zasad profilaktyki należy:

• Regularna pielęgnacja skóry (prewencja): Ważne jest codzienne nawilżanie skóry atopowej – nawet poza okresami zaostrzeń. Dzięki temu poprawiamy barierę ochronną i zmniejszamy ryzyko nawrotów. Zasada „paradoksu mokrej skóry” mówi, że po delikatnej kąpieli należy szybko (3–5 minut) nałożyć emolient na jeszcze wilgotną skórę. Nawilżanie zapobiega pękaniu i przesuszeniu naskórka. Niezależnie od aktualnego nasilenia, emolienty można stosować również profilaktycznie na całe ciało lub na newralgiczne miejsca codziennie.

• Higiena i kąpiele: Kąpiel powinna być krótka (ok. 5–10 minut) w letniej wodzie (ok. 27–30°C). Używa się łagodnych płynów myjących o niskim pH (ok. 5) lub specjalnych emolientowych mydeł. Unika się długiego moczenia i gorącej wody, które jeszcze bardziej wysuszają skórę. Po kąpieli należy delikatnie osuszyć skórę (bez pocierania) i bezzwłocznie nałożyć preparat nawilżający.

• Unikanie drażniących materiałów i substancji: Nosić ubrania z czystej, delikatnej bawełny zamiast twardych tkanin. Nowe ubrania pierzemy przed założeniem, by usunąć nadmiar środków chemicznych. Do prania używamy płynnych, hipoalergicznych detergentów, unikając proszków i płynów zmiękczających o silnych zapachach. Unikać dymu tytoniowego i intensywnych zapachów (np. perfumy w otoczeniu).

• Czynności domowe: Chronić ręce rękawicami podczas prac domowych (sprzątania, mycia naczyń), ponieważ detergenty i woda wysuszają skórę. Obcinać paznokcie u dzieci (żeby ograniczyć uszkodzenia od drapania).

• Stres i regeneracja: Starannie zarządzać stresem poprzez techniki relaksacyjne, dobrej jakości sen i aktywność fizyczną. Stres psychiczny może nasilać AZS, dlatego odpoczynek i wsparcie psychologiczne mogą być nieocenione. Regularne ćwiczenia i spacery na świeżym powietrzu (z jednoczesnym zabezpieczeniem skóry) pomagają utrzymać ogólne zdrowie.

• Dieta: Nie ma jednego schematu żywienia „przeciw AZS”, ale zaleca się zdrową, przeciwzapalną dietę bogatą w witaminy i nienasycone kwasy tłuszczowe. Warto spożywać tłuste ryby morskie (źródło omega-3) oraz warzywa i owoce bogate w antyoksydanty (barwiące na czerwono-pomarańczowo i zielono), które wspierają skórę i układ immunologiczny. Przy potwierdzonej alergii pokarmowej stosuje się dietę eliminacyjną – typowo unika się mleka krowiego, jaj, orzechów, soi czy zbóż, jeśli zaostrzają objawy. Suplementacja (np. witamina D) rozważa się przy jej niedoborze, ale wszystkie zmiany w diecie warto konsultować z lekarzem czy dietetykiem.

• Edukacja i ciągła opieka: AZS wymaga długofalowej strategii opieki. Pacjent (lub rodzice dziecka) powinni nauczyć się rozpoznawać wczesne objawy zaostrzenia i systematycznie stosować leki oraz emolienty. Wskazane jest unikanie suchego i gorącego klimatu (np. suche, klimatyzowane pomieszczenia) oraz stosowanie nawilżaczy powietrza zimą. Regularne wizyty kontrolne u dermatologa/alergologa pomagają dostosować leczenie i zapobiegać powikłaniom. Edukacja pacjenta na temat choroby i prawidłowej pielęgnacji znacznie zwiększa szanse na dłuższe remisje.

FAQ – najczęstsze pytania

• Co to jest atopowe zapalenie skóry (AZS)?
  To przewlekła choroba skóry o podłożu atopowym (alergicznym), objawiająca się suchą, swędzącą skórą i typowymi rumieniowo-wysiękowymi zmianami. AZS jest schorzeniem genetyczno-immunologicznym, często współistniejącym z alergiami i astmą. Nie jest zaraźliwe.

• Jakie są objawy egzemy (AZS)?
  Głównym objawem jest długotrwały świąd skóry, prowokujący drapanie. Na skórze pojawiają się zaczerwienienia, grudki, pęcherzyki i miejscami sączące nadżerki. Zmiany te z czasem stają się bardziej suche i pogrubiałe (lichenifikacja). Lokalizacja zmian zależy od wieku – u niemowląt dominują policzki i czoło, u dzieci – zgięcia łokci i kolan, a u dorosłych – szyja, twarz, dłonie i zgięcia kończyn.

• Czy AZS można całkowicie wyleczyć?
  Atopowego zapalenia skóry nie da się usunąć raz na zawsze – jest to choroba przewlekła i nawrotowa. U wielu dzieci AZS łagodnieje z wiekiem (u znacznej części objawy ustępują do dorosłości), jednak część pacjentów wymaga leczenia objawowego przez całe życie. Celem terapii jest w AZS kontrola objawów i poprawa komfortu życia, a nie „pełne wyleczenie”.

• Jak diagnozuje się AZS i czym różni się od innych wyprysków?
  Diagnoza AZS opiera się na typowych objawach klinicznych (wzmożony świąd, suche pękające grudki) oraz często na rodzinnej skłonności do alergii. Lekarz musi wykluczyć inne dermatozy: kontaktowe zapalenie skóry (zmiany ściśle po kontakcie z alergenem), łuszczycę (zmiany łuszczą się bez silnego świądu) czy grzybicę (ogniska okrągłe, z rogowaceniem). U dzieci należy też pamiętać o świerzbie, który daje silny świąd z drobnymi grudkami między palcami.

• Jakie leki są stosowane w AZS?
  Podstawą są maści i kremy steroidowe (na receptę) oraz inhibitory kalcyneuryny (takrolimus, pimekrolimus) – to leki przeciwzapalne do stosowania na zmiany zapalne. Na co dzień niezbędne są emolienty (dostępne bez recepty) do stałego nawilżania skóry. W razie zaostrzenia mogą być podawane leki przeciwświądowe (antyhistaminowe). W cięższych przypadkach przydają się leki systemowe: doustna cyklosporyna, metotreksat czy azatiopryna oraz fototerapia UV. Najnowocześniejsze są terapie biologiczne (dupilumab, tralokinumab) – blokujące kluczowe mediatory zapalne.

• Jak otrzymać leki na AZS na e-receptę?
  Wszystkie w/w leki w Polsce wystawia się na receptę elektroniczną. Warto zapytać dermatologa o możliwość konsultacji online z e-receptą. W takiej teleporadzie lekarz po rozmowie (telefonicznej lub video) może wypisać e‑receptę – pacjent otrzymuje kod SMS-em i z tym kodem wraz z PESEL może wykupić leki w aptece. E-recepta działa identycznie jak tradycyjna. Aby uzyskać e-receptę, należy być zarejestrowanym na platformie udzielającej teleporad i mieć aktualne wyniki badań, jeśli to konieczne.

• Co należy robić na co dzień, aby zmniejszyć objawy AZS?
  Kluczowa jest stała pielęgnacja skóry i unikanie czynników drażniących. Nawilżamy skórę kilka razy dziennie emolientami, używamy łagodnych środków myjących, chronimy skórę przed przesuszeniem. Należy nosić miękkie, przewiewne ubrania (czysta bawełna) i unikać wełny. Trzeba też obserwować, co zaostrza objawy – np. niektóre pokarmy – i unikać ich. Redukcja stresu, dobre odżywianie (bogate w kwasy omega-3 i antyoksydanty) oraz unikanie dymu tytoniowego również pomagają w kontroli choroby.

Podsumowanie: Atopowe zapalenie skóry to skomplikowana choroba wymagająca systemowej opieki. Dzięki indywidualnie dobranej terapii miejscowej i ogólnej oraz właściwemu stylowi życia można znacząco złagodzić objawy AZS i poprawić jakość życia pacjenta. Kluczowe są wczesna diagnoza i edukacja dotycząca pielęgnacji skóry – to fundament skutecznego leczenia.