Najlepsze Leki na Ból zatok na Receptę – Ranking 2025

Jeśli cierpisz na ból zatok, wiesz jak bardzo może to utrudniać codzienne funkcjonowanie. W przypadku silnego lub przewlekłego bólu zatok, leki na receptę przepisywane przez lekarza są często niezbędne. W tym artykule przedstawimy ranking najskuteczniejszych leków na receptę stosowanych w leczeniu bólu zatok.

Dlaczego Ból zatok wymaga leków na receptę?

Ból zatok to ból i uczucie ucisku wynikające z zapalenia zatok przynosowych lub z przewlekłych zaburzeń wentylacji zatok. Mechanizmy bólu zatok obejmują obrzęk błony śluzowej, zaleganie wydzieliny, wzrost ciśnienia w zatokach i pobudzenie lokalnych nerwów czuciowych. Często dochodzi do współistnienia stanu zapalnego i infekcji bakteryjnej, co może powodować silny, pulsujący ból głowy i uczucie ucisku w okolicy czoła, twarzy oraz między oczami. Ból zatok może być także nawracający i przewlekły, co wpływa na jakość życia pacjenta.

W przypadkach umiarkowanego i ciężkiego bólu zatok leczenie domowe i leki dostępne bez recepty często nie wystarczają. Dlatego lekarz może przepisać leki na receptę — antybiotyk na zatoki na receptę w przypadku bakteryjnego zapalenia zatok, steryd na zapalenie zatok w postaci doustnej lub donosowej, a także silniejsze leki przeciwbólowe / przeciwzapalne na receptę. Leki te mają większe bezpieczeństwo i skuteczność w określonych sytuacjach niż preparaty OTC, ponieważ ich stosowanie wymaga oceny stanu klinicznego, przeciwwskazań i możliwych interakcji.

W praktyce klinicznej lekarz ocenia nasilenie bólu zatok, czas trwania objawów, obecność gorączki, ropnej wydzieliny i objawów ogólnych. W przypadku wątpliwości wykonuje badanie przedmiotowe, a czasami zaleca badania obrazowe (TK zatok) lub badania mikrobiologiczne. W oparciu o tę ocenę dobiera odpowiedni antybiotyk na zatoki na receptę lub włącza sterydy na zatoki na receptę. Rola specjalisty — laryngologa (laryngolog) — jest kluczowa przy nawracającym lub przewlekłym bólu zatok, natomiast lekarz rodzinny często rozpoczyna leczenie i wystawia receptę. 

Najskuteczniejsze leki na Ból zatok na receptę – ranking

Wszystkie wymienione poniżej leki stosowane w leczeniu bólu zatok dostępne są wyłącznie na receptę. Lekarz przepisuje je po dokładnej konsultacji i ocenie nasilenia bólu zatok. Są to preparaty mocniejsze i bardziej skuteczne w przypadku intensywnego bólu zatok, które wymagają odpowiedzialnego stosowania. 

Sumamigren (sumatriptan)

Sumamigren to lek z grupy tryptanów stosowany przede wszystkim w migrenie. W kontekście bólu zatok Sumamigren może pomóc pacjentom, u których napady migreny imitują ból zatok (tzw. headache of sinus origin vs. migraine with sinus symptoms). Sumamigren działa na receptory 5-HT1, obkurczając naczynia i zmniejszając transmisję bólu. Zalecany jest po potwierdzeniu, że przyczyną bólu jest migrena lub współistniejąca neuralgia, a nie czyste bakteryjne zapalenie zatok.

• Zastosowanie: leczenie napadów migrenowych, pomocny gdy ból zatok ma charakter migrenowy
• Typ: tryptan (serotoninowy agonista)
• Moc/skuteczność: 8/10 dla migren imitujących ból zatok
• Czas działania: 30–120 minut
• Najlepszy dla: pacjentów z bólem zatok o charakterze pulsującym, z objawami migreny
• Dostępność: Dostępny w naszym serwisie

Uwaga: Sumamigren nie leczy zapalenia zatok; stosuje się go, gdy ból zatok jest w rzeczywistości napadem migrenowym. 

Prednizon (kortykosteroid doustny)

Prednizon to krótki cykl doustnych steroidów stosowany w intensywnym stanie zapalnym zatok, zwłaszcza przy silnym obrzęku i nasilonym bólu zatok. Działa szybko, zmniejszając stan zapalny i obrzęk błony śluzowej, co może przynieść ulgę w uczuciu ucisku i bólu głowy.

• Zastosowanie: ostry ciężki stan zapalny zatok, obrzęk błony śluzowej
• Typ: kortykosteroid systemowy
• Moc/skuteczność: 9/10 w redukcji obrzęku i ucisku
• Czas działania: efekt w ciągu 24–72 godzin
• Najlepszy dla: pacjentów z silnym bólem zatok i obrzękiem, zwłaszcza przed lub z antybiotykoterapią
• Dostępność: Dostępny w naszym serwisie

Typowy schemat to krótki 5–7 dniowy cykl — lekarz ocenia przeciwwskazania.

Mometason (spray donosowy)

Mometason w postaci aerozolu donosowego to steryd miejscowy, który zmniejsza przewlekły stan zapalny zatok, redukuje obrzęk i ułatwia drenaż zatok. Jest standardowym lekiem w leczeniu przewlekłego zapalenia zatok i w zapobieganiu nawrotom bólu zatok.

• Zastosowanie: przewlekłe zapalenie zatok, objawy zatokowe
• Typ: kortykosteroid donosowy
• Moc/skuteczność: 8/10 w leczeniu przewlekłego zapalenia zatok
• Czas działania: pierwsze efekty po kilku dniach, pełny efekt w 2–4 tygodnie
• Najlepszy dla: pacjentów z nawracającymi bólami zatok i przewlekłym katarem
• Dostępność: Dostępny w naszym serwisie

Stosowany regularnie daje najlepsze rezultaty. 

Amoksycylina z kwasem klawulanowym (amoksycylina/clav)

Amoksycylina z kwasem klawulanowym jest pierwszym wyborem w leczeniu bakteryjnego zapalenia zatok o umiarkowanym i ciężkim przebiegu. Działa szerokospektralnie na najczęstsze patogeny zatokowe i poprawia drenaż zatok, co zmniejsza ból zatok i ucisk.

• Zastosowanie: bakteryjne zapalenie zatok
• Typ: antybiotyk beta-laktam z inhibitorem beta-laktamazy
• Moc/skuteczność: 9/10 przy właściwym wskazaniu
• Czas działania: poprawa w 48–72 godziny, pełna kuracja 7–14 dni
• Najlepszy dla: pacjentów ze stwierdzoną infekcją bakteryjną zatok
• Dostępność: Dostępny w naszym serwisie

Antybiotyk na zatoki na receptę powinien być przepisany po ocenie klinicznej, aby uniknąć nadużywania. W naszym serwisie lekarz online może wystawić receptę po konsultacji, jeśli wskazania będą spełnione.

Cefuroksym aksetyl

Cefuroksym aksetyl to antybiotyk z grupy cefalosporyn używany jako alternatywa u pacjentów z nietolerancją amoksycyliny lub w infekcjach opornych na podstawową terapię. Skuteczny w leczeniu zapalenia zatok związanych z niektórymi szczepami bakteryjnymi.

• Zastosowanie: bakteryjne zapalenie zatok, alternatywa przy alergii na penicyliny
• Typ: cefalosporyna II generacji
• Moc/skuteczność: 8/10 jako alternatywa
• Czas działania: poprawa 48–72 godziny
• Najlepszy dla: pacjentów z alergią na penicyliny lub leczeniem nieefektywnym
• Dostępność: Dostępny w naszym serwisie

Doxycyklina

Doxycyklina to antybiotyk z grupy tetracyklin, stosowany jako alternatywa u dorosłych, zwłaszcza gdy istnieje podejrzenie zakażeń atypowych lub gdy pacjent ma alergię na beta-laktamy. Ma długi efekt bakteriostatyczny i jest stosowana w określonych przypadkach zapalenia zatok.

• Zastosowanie: alternatywna terapia bakteryjnego zapalenia zatok
• Typ: tetracyklina
• Moc/skuteczność: 7/10 w wybranych przypadkach
• Czas działania: poprawa w ciągu kilku dni
• Najlepszy dla: pacjentów z alergią na penicyliny lub infekcjami atypowymi
• Dostępność: Dostępny w naszym serwisie

Azithromycin (klarytromycyna/azytromycyna)

Makrolidy, takie jak azytromycyna, stosowane są czasem u pacjentów z alergią na beta-laktamy lub w terapii empirycznej, gdy podejrzewa się drobnoustroje nietypowe. Ze względu na ryzyko oporności stosowanie wymaga ostrożności i właściwych wskazań.

• Zastosowanie: alternatywna terapia u uczulonych na penicyliny
• Typ: makrolid
• Moc/skuteczność: 6–7/10 zależnie od wrażliwości patogenu
• Czas działania: efekt w ciągu kilku dni
• Najlepszy dla: pacjentów z alergią na penicyliny
• Dostępność: Dostępny w naszym serwisie

Ketoprofen na receptę (silne NLPZ)

W przypadku silnego bólu zatok lekarz może przepisać silniejsze niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) na receptę, takie jak ketoprofen w dawkach terapeutycznych. Takie leki zmniejszają ból i stan zapalny, a ich stosowanie powinno być ograniczone czasowo ze względu na ryzyko działań niepożądanych.

• Zastosowanie: silny ból zatok towarzyszący zapaleniu
• Typ: silne NLPZ na receptę
• Moc/skuteczność: 7–8/10 w łagodzeniu bólu i stanu zapalnego
• Czas działania: 6–12 godzin zależnie od preparatu
• Najlepszy dla: pacjentów z intensywnym bólem zatok, bez przeciwwskazań
• Dostępność: Dostępny w naszym serwisie

Tramadol (w wyjątkowych przypadkach)

Tramadol to lek przeciwbólowy o działaniu opioidowym stosowany w umiarkowanym i ciężkim bólu, gdy inne środki zawodzą. W kontekście bólu zatok tramadol może być rozważony jedynie jako krótkotrwała opcja u pacjentów z bardzo silnym bólem, przy jednoczesnym zachowaniu szczególnej ostrożności z uwagi na ryzyko działań niepożądanych i uzależnienia.

• Zastosowanie: krótkotrwałe leczenie bardzo silnego bólu zatok
• Typ: opioid słaby (analgetyk centralny)
• Moc/skuteczność: 6/10, tylko w wybranych przypadkach
• Czas działania: 4–6 godzin
• Najlepszy dla: pacjentów z silnym bólem zatok, gdy inne metody zawiodły
• Dostępność: Dostępny w naszym serwisie

Stosowanie tramadolu wymaga ścisłego nadzoru lekarza ze względu na interakcje i potencjał uzależniający.

Porównanie skuteczności leków na Ból zatok

W leczeniu bólu zatok kluczowe jest rozróżnienie przyczyny: czy mamy do czynienia z infekcją bakteryjną, przewlekłym stanem zapalnym czy bólem o charakterze migrenowym imitującym ból zatok. Leki różnią się mechanizmem działania i czasem, w którym przynoszą ulgę.

Szybkość działania

Sumamigren działa najczęściej najszybciej w przypadku napadu migrenowego imitującego ból zatok — poprawa może nastąpić już w 30–120 minut. Doustne antybiotyki, jak amoksycylina z kwasem klawulanowym, wymagają 48–72 godzin, by rozpocząć znaczącą poprawę w przypadku bakteryjnego zapalenia zatok. Prednizon przynosi efekt przeciwzapalny w ciągu 24–72 godzin, szybciej niż miejscowe sterydy donosowe, które wymagają kilku dni do tygodni pełnego efektu.

Skuteczność w zależności od przyczyny

W przypadku bakteryjnego zapalenia zatok najskuteczniejszymi lekami są odpowiednio dobrane antybiotyki (amoksycylina/clav, cefuroksym), często w połączeniu z kortykosteroidami w celu redukcji obrzęku. Dla przewlekłego zapalenia zatok sterydy donosowe (mometason) są podstawą terapii. Gdy ból zatok jest w rzeczywistości migreną, tryptany (Sumamigren) będą skuteczne. Ketoprofen i inne silne NLPZ pomagają doraźnie obniżyć ból i stan zapalny, ale nie leczą przyczyny infekcyjnej.

Ryzyko i przeciwwskazania

Antybiotyki niosą ze sobą ryzyko działań niepożądanych i rozwoju oporności — dlatego antybiotyk na zatoki na receptę powinien być przepisywany rozsądnie. Kortykosteroidy systemowe (prednizon) mają skuteczność, ale też potencjalne skutki uboczne przy dłuższym stosowaniu. Tryptany, takie jak Sumamigren, mają przeciwwskazania u pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi. Tramadol wymaga ostrożności z uwagi na możliwości interakcji i ryzyko uzależnienia. 

Jak uzyskać receptę na lek na Ból zatok i zamówić konsultację w naszym serwisie?

Kiedy lekarz przepisze lek na ból zatok?

Lekarz przepisze lek na ból zatok na receptę, gdy objawy wskazują na bakteryjne zapalenie zatok, przewlekłe zapalenie zatok z nasiloną dolegliwością lub gdy standardowe metody leczenia nie przynoszą ulgi. W przypadku silnego bólu z cechami migreny lekarz może rozważyć przepisanie Sumamigren po wykluczeniu przeciwwskazań. W przypadku nasilonego obrzęku i ucisku lekarz może włączyć steryd na zapalenie zatok na receptę (prednizon) w krótkim schemacie.

Do jakiego specjalisty się zgłosić?

W pierwszej kolejności możesz udać się do lekarza rodzinnego, który oceni nasilenie bólu zatok i wystawi receptę na odpowiedni antybiotyk na zatoki na receptę lub sterydy. W przypadkach nawracających lub przewlekłych bólów zatok najlepszym specjalistą jest laryngolog (laryngolog/otorinolaryngolog). Jeżeli objawy mają charakter migrenowy, konsultacja z neurologiem może być wskazana. Nasz serwis umożliwia również konsultacje online z lekarzem, który po zbadaniu historii choroby może wystawić e-receptę na lek na zatoki na receptę, w przypadku braku przeciwwskazań.

Jak wygląda konsultacja i jakie badania mogą być potrzebne?

Konsultacja obejmuje wywiad farmakologiczny i objawowy: czas trwania bólu zatok, charakter bólu, gorączkę, wydzielinę, wcześniejsze leczenie, alergie i choroby towarzyszące. W razie wątpliwości lekarz może zlecić badania obrazowe (TK zatok), endoskopię nosa lub posiew wydzieliny. Dopiero na podstawie tych informacji podejmowana jest decyzja o przepisaniu antybiotyku na zatoki na receptę, sterydu na zapalenie zatok lub leku przeciwmigrenowego, takiego jak Sumamigren.

W jakich sytuacjach lekarz przepisze lek na receptę na Ból zatok?

W praktyce klinicznej istnieje kilka typowych sytuacji, w których lekarz zdecyduje się na wystawienie recepty na lek na zatoki na receptę:

1. Ostre bakteryjne zapalenie zatok

Gdy objawy trwają powyżej 10 dni, występuje wysoka gorączka, ropna wydzielina z nosa i nasilony ból zatok, lekarz najczęściej przepisze antybiotyk na zatoki na receptę, najczęściej amoksycylinę z kwasem klawulanowym. Leczenie trwa zwykle 7–14 dni, a poprawa powinna nastąpić w ciągu 48–72 godzin od rozpoczęcia antybiotyku.

2. Naostrzenie przewlekłego zapalenia zatok

Przy zaostrzeniu przewlekłego zapalenia zatok, oprócz antybiotyku, lekarz może zalecić steryd na zapalenie zatok na receptę (krótki kurs prednizonu) oraz kontynuację sterydu donosowego (mometason) w celu redukcji obrzęku i przywrócenia drenażu zatok.

3. Silny ucisk i obrzęk błony śluzowej

Gdy ból zatok związany jest głównie z obrzękiem i uczuciem ucisku (np. przy obrzęku zatok przynosowych), szybkie zastosowanie sterydu doustnego może przynieść ulgę i ułatwić drenaż zatok.

4. Ból zatok o charakterze migrenowym

Jeżeli objawy sugerują, że ból zatok to w rzeczywistości migrena z objawami zatokowymi (ból jednostronny, pulsujący, z światłowstrętem lub nudnościami), lekarz może przepisać Sumamigren. W naszym serwisie lekarz online oceni, czy Sumamigren jest odpowiedni dla konkretnego pacjenta.

5. Brak odpowiedzi na leczenie domowe

Gdy objawy utrzymują się pomimo leczenia domowego lub wcześniejszych prób terapii, lekarz może zdecydować o włączeniu leków na receptę na zatoki, takich jak silne NLPZ, antybiotyk czy steroidy.

6. Pacjent z powikłaniami lub ryzykiem powikłań

W przypadku podejrzenia powikłań (np. rozszerzającego się zaczerwienienia twarzy, obrzęku wokół oka, zaburzeń widzenia) konieczna jest pilna ocena laryngologiczna i często hospitalizacja oraz intensywne leczenie, w tym leki na receptę na zatoki i możliwa interwencja chirurgiczna.

Jak bezpiecznie stosować leki na receptę na Ból zatok?

Bezpieczne stosowanie leków na receptę na ból zatok wymaga przestrzegania kilku podstawowych zasad. 

1. Postępuj zgodnie z zaleceniami lekarza

Najważniejsze jest stosowanie leków dokładnie według zaleceń. Antybiotyków nie wolno przerywać wcześniej, nawet jeśli nastąpi poprawa, chyba że lekarz zaleci inaczej. Przy sterydach doustnych stosuje się często krótki schemat; nie wolno samodzielnie wydłużać terapii. Farmaceuci w naszym serwisie przypominają o zalecanym schemacie i pomagają w razie wątpliwości.

2. Unikaj nadmiernego stosowania leków przeciwbólowych

Przekraczanie dawek NLPZ czy sięganie po leki silniejsze bez konsultacji zwiększa ryzyko działań niepożądanych. Jeśli standardowe leczenie przeciwbólowe nie działa, skonsultuj się z lekarzem w naszym serwisie, który rozważy leki na receptę na zatoki, takie jak ketoprofen na receptę lub krótkotrwałe tramadol w wyjątkowych sytuacjach.

3. Zwracaj uwagę na interakcje

Antybiotyki i steroidy mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami przyjmowanymi przewlekle. Sumamigren (sumatriptan) ma przeciwwskazania z niektórymi lekami psychotropowymi i inhibitorami MAO. Przed zamówieniem leku w naszym serwisie warto skonsultować pełną listę leków z farmaceutą.

4. Przeciwwskazania i ostrożność

Przed zastosowaniem leków na receptę na zatoki lekarz ocenia przeciwwskazania: choroby nerek, wątroby, układu sercowo-naczyniowego, ciąża czy karmienie. Sterydy doustne nie są zalecane w niektórych sytuacjach, a tryptany, takie jak Sumamigren, są przeciwwskazane u pacjentów z chorobą sercowo-naczyniową. Nasz serwis zawiera szczegółową weryfikację przeciwwskazań przy realizacji recepty.

5. Monitorowanie działań niepożądanych

W trakcie leczenia monitoruj objawy niepożądane: wysypkę, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zawroty głowy, objawy sercowe czy reakcje alergiczne. W razie wystąpienia poważnych objawów skontaktuj się natychmiast z lekarzem lub zgłoś się na pogotowie. 

Najczęstsze błędy przy stosowaniu leków na receptę na Ból zatok

W codziennej pracy spotykam kilka powtarzających się błędów pacjentów leczących ból zatok. Unikanie ich zwiększa skuteczność terapii i bezpieczeństwo.

Przerywanie antybiotykoterapii

Pacjenci często przerywają antybiotyk na zatoki na receptę, gdy objawy ustępują — to błąd sprzyjający nawrotom i powstawaniu oporności. Zawsze kończ przepisany schemat, chyba że lekarz zaleci przerwanie.

Niewłaściwe rozpoznanie przyczyny bólu

U wielu osób ból zatok jest mylony z migreną lub bólami czoła o innym podłożu. Stosowanie antybiotyku na zatoki na receptę bez właściwej diagnozy nie przyniesie korzyści. Sumamigren może być skuteczny, gdy przyczyną bólu jest migrena – lekarz powinien to ocenić.

Niewłaściwe stosowanie sterydów donosowych

Stosowanie sterydów donosowych (mometason) nieregularnie lub z niewłaściwą techniką aplikacji zmniejsza skuteczność. Farmaceuci w naszym serwisie instruują pacjentów, jak prawidłowo używać sprayu, aby zwiększyć drenaż zatok i zmniejszyć ból zatok.

Samodzielne łączenie leków bez konsultacji

Łączenie Sumamigren z innymi lekami serotoninergicznymi lub przyjmowanie tramadolu bez konsultacji może prowadzić do niebezpiecznych interakcji. Zawsze konsultuj się z lekarzem lub farmaceutą przed łączeniem leków.

Brak kontroli przy długotrwałym stosowaniu steroidów

Długotrwałe stosowanie doustnych steroidów niesie ryzyko działań ogólnoustrojowych. Krótkie kuracje są bezpieczniejsze, ale muszą być nadzorowane przez specjalistę. Przy przewlekłym zapaleniu zatok preferowane są sterydy donosowe z mniejszym ryzykiem działań ogólnoustrojowych.

Niedostateczne informowanie lekarza o chorobach towarzyszących

Brak pełnej informacji o chorobach współistniejących może prowadzić do przepisywania leków, które są przeciwwskazane. 

Najczęściej zadawane pytania – leki na Ból zatok

Podsumowanie – najważniejsze informacje o lekach na receptę na Ból zatok

Poniżej 7 kluczowych wniosków dotyczących leczenia bólu zatok lekami na receptę:

• Ból zatok ma różne przyczyny — infekcja bakteryjna, przewlekły stan zapalny lub bóle migrenowe imitujące zatoki — i od tego zależy wybór leku na receptę.
• W bakteryjnym zapaleniu zatok antybiotyk na zatoki na receptę (np. amoksycylina z kwasem klawulanowym, cefuroksym) jest leczeniem podstawowym; dostępny w naszym serwisie.
• Sterydy na zapalenie zatok na receptę: doustny prednizon stosowany krótkoterminowo zmniejsza obrzęk i ucisk; steroid donosowy (mometason) jest wskazany w przewlekłym zapaleniu zatok — oba dostępne w naszym serwisie.
• Dla bólu imitującego zatoki, gdy przyczyną jest migrena, Sumamigren (sumatriptan) jest skuteczną opcją i można go otrzymać po konsultacji lekarza w naszym serwisie.
• Silne NLPZ na receptę (np. ketoprofen) mogą być użyteczne w krótkotrwałej kontroli bólu zatok, natomiast tramadol stosuje się wyjątkowo i pod ścisłą kontrolą ze względu na ryzyko.
• Bezpieczeństwo terapii to klucz — interakcje, choroby współistniejące i właściwe dawkowanie ocenia lekarz. Nasz serwis oferuje weryfikację recepty i wsparcie farmaceutyczne.

Który lek jest najlepszy dla bólu zatok? Zależy — jeśli przyczyną jest infekcja, antybiotyk plus steryd daje najlepsze rezultaty; w przewlekłym zapaleniu zatok steryd donosowy jest podstawą; jeśli objawy są migrenowe, Sumamigren będzie lekiem z wyboru. W każdym przypadku decyzję podejmuje lekarz.

Zakończenie

Nie lekceważ bólu zatok — umów się do lekarza rodzinnego lub laryngologa jeśli ból zatok jest silny, nawracający lub towarzyszą mu objawy ogólne lub oczodołowe. W przypadku podejrzenia migreny z objawami zatokowymi skonsultuj się z neurologiem lub zapytaj lekarza, czy Sumamigren może być właściwym lekiem dla Ciebie. Zachęcam do odpowiedzialnego leczenia bólu zatok i korzystania z profesjonalnej opieki medycznej.

 

Artykuł ma charakter informacyjno-edukacyjny i nie zastępuje porady z lekarzem. W ramach usługi w naszym serwisie realizowana jest konsultacja lekarska, podczas której o możliwości wystawienia e-recepty decyduje wyłącznie lekarz – po zapoznaniu się z wywiadem medycznym i ocenie ewentualnych przeciwwskazań. Należy pamiętać, że lekarz może odmówić wystawienia recepty, jeśli uzna, że dany lek nie jest odpowiedni lub bezpieczny dla pacjenta. W przypadku niektórych preparatów konieczne jest przedstawienie dokumentacji medycznej (np. wcześniejszych recept, wyników badań, kart informacyjnych) potwierdzającej wskazania lub dotychczasowe stosowanie leku – brak takiej dokumentacji może skutkować odmową wystawienia recepty.